WYDARZENIA KULTURALNE W DOBIE KORONAWIRUSA – STOSUNKI MIĘDZY PRZEDSIĘBIORCAMI ORAZ RELACJE Z KONSUMENTAMI
Wraz z pojawieniem się koronawirusa, wprowadzony został zakaz organizowania wydarzeń kulturalnych i rozrywkowych. Zakaz ten wynika wprost z rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii, gdzie szczegółowo wymieniono wszelkiego rodzaju działalności, których prowadzenie musi zostać podczas epidemii zawieszone. Ponadto rozporządzenie wprowadza także ogólny zakaz organizowania zgromadzeń.
Głównym celem wprowadzonych przepisów było nie tyle ograniczenie prowadzenia określonego typu działalności, ile zminimalizowanie ryzyka zarażenia zgromadzonych na nich osób. Nie zmienia to jednak faktu, że każda działalność określona w rozporządzeniu jest obecnie niezgodna z prawem, niezależnie od ilości uczestników wydarzenia.
Relacje z konsumentami – dążenie do ugodowego rozwiązania spraw
Organizatorzy wydarzeń kulturalnych z powodu odwoływanych wydarzeń borykają się obecnie z poważnym problemem – co z osobami, które zakupiły bilet na wydarzenie, które musiało zostać odwołane? Czy konieczny jest zwrot pieniędzy za bilet?
Wielu przedsiębiorców decyduje się na odmowę zwrotu pieniędzy informując, że wydarzenie zostanie przeniesione na inny termin lub że nie odbędzie się z przyczyn, za które organizator nie ponosi odpowiedzialności. W pewnych sytuacjach takie działania bywają uznawane przez UOKiK za sprzeczne z interesem klienta. Należy jednak zauważyć, że takiej sytuacji z jaką mierzymy się obecnie z uwagi na wprowadzony w Polsce stan epidemii w najnowszej historii jeszcze nie było. Z tego względu UOKiK zaznacza, że w przypadkach takich jak koronawirus możemy mieć do czynienia z szeregiem wyjątkowych okoliczności. W przypadku ich zaistnienia, każdy przypadek powinien być rozpatrywany indywidualnie.
Optymalnym rozwiązaniem wydaje się być zaproponowanie kupującym bilety tzw. „świadczenia zastępczego” – czy to w postaci biletu na inne, nieodwołane wydarzenie, czy też w postaci prawa wstępu na to samo wydarzenie w innym terminie. Strony umowy mogą bowiem zawsze dążyć do ugodowego rozwiązania spraw.
Osoba, która nabyła bilet na wydarzenie, które następnie zostało odwołane z przyczyn leżących po stronie organizatora może, co do zasady, domagać się oprócz zwrotu ceny za bilet także odszkodowania w wysokości poniesionych przez nią innych kosztów związanych z tym wydarzeniem. Mogą to być np. koszty zakwaterowania czy dojazdu na miejsce imprezy, jeśli ich odzyskanie jest już niemożliwe z uwagi na uiszczenie bezzwrotnej zaliczki lub opłaty za zwrot biletu na pociąg. Z korzyścią dla organizatorów, odwołanie wydarzenia z powodu siły wyższej – zatem z przyczyny ich niedotyczącej – wyłącza prawo klientów do domagania się odszkodowania.
Stosunki między przedsiębiorcami – zawieszenie wykonania umów
Organizacja dużego wydarzenia kulturalnego wiąże się zwykle ze znacznymi kosztami, które ponoszone są z wyprzedzeniem. Mowa tu o zaliczkach na wynagrodzenia artystów, kosztach wynajmu sali czy opłatach za obsługę wydarzenia.
Mając na uwadze, że tego typu wydatki ponoszone są zwykle na podstawie umów zawartych między przedsiębiorcami, rodzi się pytanie – kto poniesie koszty organizacji wydarzenia, które finalnie się nie odbędzie. W niektórych przypadkach umowy przewidują wystąpienie tzw. „siły wyższej”, wyłączając odpowiedzialność stron z tego tytułu, co powinno skutkować zwrotem wzajemnych świadczeń – a więc odzyskaniem zapłaconych kwot. Stan siły wyższej może także umownie wpłynąć na czasowe zawieszenie wykonania umowy, na konieczność podjęcia negocjacji itp. Różne umowy mogą jednak regulować te kwestie odmiennie. Prawidłowo skonstruowane dokumenty mogą więc uchronić organizatora przed poniesieniem strat związanych z brakiem możliwości organizacji wydarzenia lub przynajmniej znacznie ograniczyć ich wysokość.
W przypadku braku zapisów umownych regulujących stosunki między przedsiębiorcami na wypadek szczególnych okoliczności, odpowiedź powinno przynieść samo prawo. Mając jednak na uwadze, iż polski system prawny w tej kwestii opiera się na swobodzie umów i wspólnym zamiarze stron, próżno szukać gotowych i jednoznacznych rozwiązań ustawowych. Prawo wskazuje mimo wszystko, że siła wyższa nie zwalnia z obowiązku realizacji umowy, nie powoduje także jej wygaśnięcia. Tak jak nie można, powołując się na przypadek siły wyższej, zejść z placu budowy czy zaprzestać płacenia czynszu z powodu uciążliwości czy nieopłacalności tych czynności, tak i w przypadku przedsiębiorców z branży kulturalnej czy rozrywkowej receptą powinny być wspólne negocjacje i oparcie się o praktykę prawniczą. Ta ostatnia zaś wskazuje, że w przypadku przemijalnej siły wyższej, umowy między przedsiębiorcami powinny ulegać „zawieszeniu”. Okoliczność ta musi być jednak badana z uwzględnieniem wszelkich uwarunkowań danej sprawy. O ile piknik na świeżym powietrzu z okazji „majówki” może odbyć się tylko w ściśle określonym terminie, tak koncert smyczkowy czy występ taneczny bez większych przeszkód zgromadzi publiczność w późniejszym czasie. Stąd odwołanie imprezy w okresie zakazu organizowania imprez kulturalnych i zakazu zgromadzeń będzie z reguły przedwczesne i nieuzasadnione. Często także będzie korzystne tylko dla jednej ze stron kontraktu. Jeśli zatem umowa nie stanowi inaczej, a istnieje szansa na powodzenie przedsięwzięcia kulturalnego w następnym możliwym okresie, przedsiębiorcy, biorąc pod uwagę również profesjonalny charakter prowadzonej działalności i konieczność dbania o relacje w trudnej sytuacji gospodarczej, są zobligowani dążyć do realizacji umowy o organizację wydarzenia kulturalnego . W większości przypadków brak będzie uzasadnienia dla odstąpienia od umowy, potocznie nazwanego jej zerwaniem czy też do jej jednostronnego rozwiązania.
Nieznana przyszłość zaplanowanych wydarzeń – konieczność współpracy
Należy pamiętać, że stan siły wyższej związany z koronawirusem będzie ograniczony w czasie i nie może stanowić uzasadnienia dla odwołania wszystkich przyszłych wydarzeń, zwłaszcza tych, których data jest jeszcze odległa. W chwili obecnej pytaniem, na które odpowiedź nie jest znana, jest kwestia okresu trwania stanu epidemii. Wydarzenia kulturalne nie mogą się bowiem odbywać tak długo, jak długo ten stan obowiązuje. Sytuacja związana z zachorowaniami na COVID-19 jest dynamiczna i trudno przewidzieć, kiedy ulegnie zmianie, dlatego organizatorzy powinni ją cały czas monitorować oraz podejmować ścisłą współpracę w tej kwestii. Zachowanie dobrych relacji między przedsiębiorcami, a także dbałość w kierunku konsumentów, z całą pewnością pozwoli na szybsze i prostsze odnalezienie się w nowej rzeczywistości, którą przyniesienie koniec epidemii.
Artykuł przygotowany przez Zespół Aplikantów Radcowskich z Kancelarii Radcy Prawnego Marty Jas-Baran we Wrocławiu.