Rozliczenie majątku byłych partnerów, którzy nie zawarli związku małżeńskiego
Konkubinat, czyli związek dwóch osób niebędących małżeństwem, nie został uregulowany w żadnym polskim akcie prawnym. Mając jednak na uwadze fakt, że konkubinat pozostaje częstym wyborem formy związku, wielokrotnie był definiowany na potrzeby konkretnych postępowań przed sądami. Określa się go jako prawnie nieuregulowane wspólne życie dwóch osób, na które składają się więzi emocjonalne, fizyczne, a także gospodarcze.
Mimo tych podobieństw do instytucji małżeństwa, to bez względu na długość trwania konkubinatu czy jakiekolwiek inne czynniki, nie ma możliwości stosowania do konkubinatu norm prawnych dotyczących małżeństwa. W konkubinacie przede wszystkim nie występuje domniemanie współwłasności czyli wspólności rzeczy, jak ma to miejsce w małżeństwie. Częstym problemem pozostaje zatem kwestia co ze wspólnie zgromadzonym majątkiem, wspólnie poniesionymi wydatkami na mieszkanie lub dom i innymi, po zakończeniu takiego związku.
Zgodnie z orzeczeniami polskich sądów nie ma podstaw do stosowania w przypadku rozliczenia konkubinatu przepisów dotyczących małżeńskich stosunków majątkowych. Zdaniem orzecznictwa mogłoby to oznaczać zrównanie małżeństwa i konkubinatu. Stosowanie do konkubinatu przepisów dotyczących małżeństwa obarczone byłoby wprost wadą nieważności.
Do rozliczeń majątkowych pomiędzy osobami, które zakończyły swój związek w formie konkubinatu mogą przede wszystkim mieć zastosowanie przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu. W takim przypadku należy wykazać po pierwsze brak podstawy prawnej uzyskania korzyści majątkowej, a po drugie także sam fakt wzbogacenia jednej ze stron zakończonego związku. Druga strona może co prawda bronić się niezgodnością takiego rozliczenia z uwagi na sprzeczność z zasadami współżycia społecznego, jednak rozliczenie takie, przy braku wspólnego stanowiska stron, często wymaga procesu sądowego.
Należy jednak wskazać, że jako podstawę rozliczeń stosunków między konkubentami po ustaniu konkubinatu, Sąd Najwyższy w szeregu orzeczeń wskazywał także na inne przepisy niż o bezpodstawnym wzbogaceniu, które posłużyć mogą w konkretnej sytuacji dla rozwiązania sporów majątkowych między byłymi partnerami. I tak, w uchwale z dnia 30 stycznia 1985 r. dopuścił możliwość stosowania przepisów o zniesieniu współwłasności, później jednak możliwość taką ograniczył do rzeczy nabytych przez konkubentów na współwłasność, natomiast rozliczenie z tytułu wspólnego wzniesienia przez konkubentów budynku na gruncie stanowiącym własność wyłącznie jednego z nich, bądź z tytułu dokonania innych wspólnych nakładów na taką nieruchomość wyłączył z zakresu postępowania o zniesienie współwłasności.
Tak zróżnicowane poglądy prezentowane na przestrzeni lat w orzecznictwie uzupełnić należy uwagą, że w piśmiennictwie rozważane są i inne koncepcje możliwych zasad rozliczeń, zawierające propozycje zastosowania przepisów o spółce cywilnej, o umowie zlecenia, o wynagrodzeniu za pracę, czy też o roszczeniach uzupełniających. Z analizy przedstawionych poglądów płynie wniosek, że rozstrzygając spory wynikające ze stosunków majątkowych między konkubentami, skupić się należy na specyfice konkretnych okoliczności faktycznych oraz roszczeń zgłaszanych przez konkubentów i poszukiwać najwłaściwszych w danym wypadku ram prawnych.
Jeżeli chcesz sprawdzić na jakiej podstawie możesz domagać się rozliczenia majątku powstałego w czasie konkubinatu albo czy taka możliwość istnieje, Kancelaria Radcy Prawnego Marty Jas-Baran chętnie pomoże w rozwiązaniu wszelkich problemów w tym zakresie.